Śpiewacy Wszystkich Świętych

18 sierpnia 2019 r. pożegnaliśmy wikariusza, ks. Karola Gierszewskiego, który założył i ponad cztery lata prowadził chór „Cantores Omnium Sanctorum”. Swoją muzyczną pasją rozpalił chórzystów do śpiewania na Bożą chwałę. Pojawiła się potrzeba kontynuowania rozpoczętego przez niego dzieła. Chórzyści pragnęli śpiewać dalej, ale  skąd wziąć dyrygenta? Naprzeciw temu wyzwaniu wyszła Marianna Światczyńska, jedna z najmłodszych śpiewaczek naszego chóru. Podjęła się tego zadania z wielką radością, profesjonalnie i z podobną pasją prowadzi dzieło swojego mistrza i poprzednika.

Jak się okazuje, tradycja chóralnego śpiewania w naszej parafii sięga na pewno początku XX wieku. Można domniemywać, że tak było również wcześniej. Warto więc przypomnieć dyrygentów, kreatorów wzniosłego śpiewania od ponad stulecia, podczas wielu uroczystości religijnych, w naszej,  zbudowanej przez Krzyżaków świątyni.

Dyrygent chóru pw. „Świętej Cecylii”  Ignacy Podlaszewski

Chór „Świętej Cecylii” istniał już na pewno przed II wojną światową, a dyrygował nim miejscowy organista Ignacy Podlaszewski. O Ignacym Podlaszewskim wiemy niewiele. Był organistą w Skórczu już w 1910 roku. Potwierdzają to w swojej książce „Historia parafii Wszystkich Świętych w Skórczu”, Skórcz 2006, Panowie Alojzy i Rafał Koseccy: „(…) Ignacy Podlaszewski od 30.10.1910 r. który kontrakt podpisał 23.03.1911 r.” (APS,t.D-10 Organiści).

Pisze o nim „Pielgrzym” w nr 58 z soboty 14 maja 1910 r. „(…)Frydrychowski z Nowego, Czaplewski z Osieka, Guss z Płochocina, Pietrasiński z Bzowa, Lipiński z Lalków, Szczygieł z Lipinek, Gierszewski z Barłóżna, Mikołajski z Kośc. Jani i Podlaszewski ze Skórcza.” Wzmianka o naszym parafialnym organiście związana jest z pomysłem pana Frydrychowskiego, organisty z Nowego, aby założyć dekanalne towarzystwo organistów, którego celem będzie  „kształcenie się umysłowe jako i zajmowanie się oświatą i śpiewem. A teraz przede wszystkiem ma być staranie się o zabezpieczenie wdów i sierot organistowskich po śmierci ich żywiciela, aby miały jakieś utrzymanie i przed biedą się przez to uchroniły”.

I rzeczywiście, jak donosiły kolejne numery „Pielgrzyma”, organiści podczas systematycznie organizowanych zebrań kolejno w innej parafii, rozwijali w ramach samokształcenia swoją wiedzę i umiejętności. Jedno z takich zebrań planowano zorganizować w Osieku: „(…) Zebranie organistów dekanatu Nowskiego odbędzie się w Osieku w czwartek, dnia 21go b. m. o godzinie 2 po południu na sali p. Kuczkowskiego. Porządek dzienny: 1. Zagajenie. 2. Odczytanie protokółu z ostatniego posiedzenia. 3. Odczyty: 1) Co to jest chórał. 2) O śpiewie ludowym w kościele. 4. Wspólny śpiew 5. Wolne głosy. O udział wszystkich członków prosi Zarząd. Furmanka będzie w Czerwińsku (Schmentau) o 12-tej godz. w południe”. (Pielgrzym nr 87, czwartek 21 lipca 1910).

Sprawozdanie z tego zebrania zostało dość szczegółowo opisane w kolejnym numerze „Pielgrzyma”:  ”Zebranie organistów dekanatu Nowskiego, które odbyło się w czwartek dnia 21 bm., zagaił prezes p. Frydrychowski z Nowego o 3ciej godz. po poł. odśpiewaniem pieśni: Do Ciebie Panie. Potem odczytał p. Czaplewski z Osieka protokół z ostatniego posiedzenia. Następnie miał odczyty p. prezes o chórale i śpiewie ludowym, które zaciekawiły wszystkich obecnych. Wolnych głosów nie było. Mieliśmy też zaszczyt, powitać na zebraniu zacnego ks. K., który nam niejednych dobrych rad udzielił. Przede wszystkiem wdzięczni jesteśmy za wyjaśnienie co do chórału i śpiewu ludowego. Zachęcał też, abyśmy pielęgnowali śpiew przodków naszych w kościele, a nie zaprowadzali żadnych nowych utworów z melodyami nieomal teatralnemi. Po naznaczeniu dnia na przyszłe zebranie, które się odbędzie dnia 29 IX br. w Pieniążkowie, zamknięto zebranie odśpiewaniem pieśni na chór męski: 'W lesie'. Zarząd  (Pielgrzym nr 90, czwartek 28 lipca 1910)

Organista Frydrychowski miał nadzieję, że powstanie jeszcze szersza organizacja zrzeszająca organistów całej diecezji chełmińskiej. Ta nadzieja się spełniła, a na czele tej diecezjalnej organizacji stanął właśnie nasz organista Ignacy Podlaszewski.

Panowie Alojzy i Rafał Koseccy w swojej książce „Historia parafii Wszystkich Świętych w Skórczu”, Skórcz 2006 przytaczają relację ks. kanonika Józefa Grutzmachera umieszczoną w publikacji „Sługa Boży Ksiądz Biskup Konstantyn Dominik”, 1986r. opisującą wizytę duszpasterską biskupa Konstantego Dominika 17 lipca 1934 r. w której znajdujemy m.in. opis chóru, który włączył się w uświetnienie tej biskupiej wizytacji: „(…) Chór kościelny pod batutą organisty p. Podlaszewskiego, znakomitego muzyka (był prezesem Zrzeszenia Organistów diecezji chełmińskiej), wykonał wielogłosowy hymn powitalny(…).”

Te informacje pozwalają nam twierdzić, że organista Ignacy Podlaszewski był bardzo dobrze przygotowany do prowadzenia chóru i cały czas się dokształcał.

Niewiele wiemy o działalności i składzie chóru przedwojennego, gdyż jego członkowie już nie żyją. Nie pozostała żadna kronika w naszej parafii. Być może w jakiejś rodzinie znajdują się jeszcze zdjęcia przedstawiające naszych przedwojennych chórzystów parafialnych. Jedno takie umieszczone jest w książce „Skórcz w starej fotografii” Mirosławy i Andrzeja Szarmachów oraz Haliny i Marka Tymińskich. Możemy w niej obejrzeć np. zdjęcie z uroczystości Bożego Ciała w 1932 r. gdzie wymienione są ich nazwiska: Jadwiga Krzemińska, Anna Kordowska, Paula Gregorkiewicz, Feliks Kleszczewski, Neubauer, Feliks Światczyński. Kilka z tych osób śpiewało jeszcze w powojennym chórze Ignacego Podlaszewskiego, a potem  Ignacego Kłosa. Zdjęcie też pokazuje nam, że chórzyści byli ubrani galowo i jednakowo. Panie w jasnych (kremowych lub białych) sukienkach, zaś panowie w ciemnych garniturach i białych koszulach.

Tradycją międzywojennego chóru było obdarowywanie swoich członkiń i członków pięknie oprawionymi obrazami świętej Cecylii z okazji tzw. zaślubin, czyli zawarcia związku małżeńskiego. Takie obrazy na pewno otrzymali państwo Małgorzata i Stefan Reimus oraz państwo Jadwiga i Józef Krzemińscy.

Na stronie internetowej parafii św. Józefa w Stargardzie Szczecińskim, w historii tej parafii, znalazłam jeszcze jedną wzmiankę o naszym dyrygencie Ignacym Podlaszewskim dotyczącą okresu tuż po II wojnie. „(…)
19 maja 1945 r. w świątyni była już fisharmonia, o którą postarała się Milicja Obywatelska. Ksiądz Berlik z Poznania przywiózł do niej organistę - Ignacego Podlaszewskiego ze Skurcza z Pomorza Wschodniego”.

Alojzy i Rafał Koseccy piszą, że w 1949 r. Ignacy Podlaszewski zakończył posługę organisty w naszej parafii.

Co się działo dalej z organistą Ignacym Podlaszewskim, kiedy zmarł i gdzie został pochowany? Na te i inne pytania może odpowiedzą mieszkańcy naszego miasta i czytelnicy TP.

Organista Ignacy Kłos

Pochodził z Osieka. Zanim osiedlił się na stałe w Skórczu, był organistą w Bobowie. Organistą w Skórczu został w 1949 roku. W 1955 r. ożenił się z Barbarą Mikołajską (fryzjerką) i zamieszkali w „Organistówce”, budynku parafialnym położonym w centrum miasta. Budynek w latach 90-tych został rozebrany. Obecnie jest tu tzw. dolny parking na przeciw sklepu GS.

Ze wspomnień pani Heleny Nowakowskiej z d. Tubajskiej wynika, ze chór pod dyrekcją Ignacego Kłosa istniał  na pewno w latach 50-tych. Pan Ignacy kontynuował dzieło Ignacego Podlaszewskiego. Należeli do niego jeszcze przedwojenni chórzyści.

Pani Helena została przyjęta do chóru parafialnego prowadzonego przez Ignacego Kłosa w 1957 roku. Miała wówczas 16 lat. O przyjęciu do chóru decydowało pomyślne zdanie egzaminu ze śpiewu przed organistą. Chór śpiewał w czterogłosie.

Próby odbywały się na chórze kościoła raz w tygodniu. Istniała duża dyscyplina, gdyż 3-krotne opuszczenie prób bez ważnej przyczyny wiązało się z wykreśleniem takiego delikwenta.

Pani Helena zapamiętała następujących chórzystów spod batuty pana Ignacego Kłosa od 1957 r.:

Soprany: Irena Nowoczyn (córka dentysty), Kazimiera Cichon (mama śpiewających w obecnym chórze Ewy i Beaty oraz Siostry Doroty- Pasterki, pracowała na stanowisku sekretarza Prezydium Miasta), Renata Lange (pracowała w USC), Wanda Kowalska (matka nieżyjącego Romana Kowalskiego), Krystyna Gajdus z d. Tubajska (sprzedawała w GS- ie z p. Makowskim i później prowadziła sklep meblowy), Helena Nowakowska z d. Tubajska (sprzedawała m.in. w sklepach GS, od zawsze zaangażowana w życie parafii), Jadwiga Krzemińska (żona Józefa), Urszula Kordowska ( Marchewicz).

Alty: Krystyna Friedrich (żona Ludwika- wieloletniego naczelnika OSP), Irena Maślankowska (była księgową w GS w Smętowie), Małgorzata Reimus z d. Kądziela (kucharka w Technikum Rachunkowości Rolnej, mama śpiewającej w obecnym chórze Danieli Kwaśniewskiej), Anastazja Lange (matka Romana Lange komendanta OSP), Anna Kordowska (mama p. Urszuli Marchewicz), Jadwiga Bogalecka ( znajomi i bliscy zwracali się do niej „Lusia”, pracowała w Zakładzie Gospodarki Miejskiej), Teresa Firyn ( z ulicy Starogardzkiej).

Tenory: Bernard Hoffmann (zawiadowca stacji PKP w Smętowie, znajomi nazywali go „Beno”, ojciec Sławka oraz pięknie śpiewających Arletty i Marka), Karol Gergela (prowadził m.in. sklep rybny u Mantkowskich), Józef Dahm (rolnik z Kranka), Józef Krzemiński (grał na flecie, nauczyciel w szkole zawodowej w Starogardzie), Mieczysław Światczyński (grał w orkiestrze na trąbce, piekarz), Feliks Światczyński (syn seniora  Feliksa, grał w orkiestrze, malarz)

Basy: Klemens Piórek (mistrz zduński), Feliks Światczyński (grał na skrzypcach, miał sklep wielobranżowy w domu przy ul. Starogardzkiej, a przed wojną sprzedawał w sklepie u Niemca – obecnie sklep p. Bobrowicza. Pradziadek Marianny - dyrygentki obecnego chóru „Cantores Omnium Sanctorum”, ojciec m.in. Mieczysława, Feliksa, Romana (dziadek Marianny, który grał w orkiestrze).

Pani Urszula Marchewicz była w chórze pana Kłosa w latach 1956 – 1961 i uzupełnia tę listę następującymi nazwiskami: Wanda Sikora, Malania Sikora, Helena Kwiatkowska, Stefania Chyła, Władysław Makowski, Maksymilian Błażek, Marian Kwiatkowski, Ludwik Friedrich.

Organista i dyrygent chóru Ignacy Kłos zmarł w 1996 roku.

Kolejni dyrygenci i opiekunowie chórów to:

Iwona Romanowska od lat 80-tych do końca 90-tych;

Dorota Liss prowadziła chór młodzieżowy w latach 90-tych

Ks. Karol Gierszewski: 2015 - 2019

Marianna Światczyńska: od sierpnia 2019 r.

Wszystkich, którzy chcieliby uzupełnić opisane tu historie organistów i chórzystów, proszę o kontakt.

Proszę też o wspomnienia tych osób, które śpiewały w chórach Iwony Romanowskiej i organistki Doroty Lis.

Skórcz, grudzień 2019 r. Grażyna Kościelna

Zdjęcia pochodzą z książki Mirosławy i Andrzeja Szarmach oraz Haliny i Marka Tymińskich "Skórcz w starej fotografii"